ตีนตุ๊กแก ๑

Bryophyllum delagoense (Eckl. et Zeyh.) Druce

ชื่ออื่น ๆ
เทียนเศรษฐี, มือต๊กโต (เชียงใหม่); ว่านต๊กโต (แม่ฮ่องสอน)
ไม้ล้มลุก ลำต้นเดี่ยว มีลายสีน้ำตาลอมม่วง มีนวล บางครั้งออกหน่อที่โคน ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามหรือเป็นวงรอบ รูปขอบขนานแคบหรือกึ่งรูปทรงกระบอก ขอบหยักซี่ฟัน ตามหยักมักมีต้นย่อยเป็นติ่งรูปช้อน ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงคล้ายช่อเชิงหลั่น ช่อย่อยแบบช่อกระจุก ออกตามปลายกิ่ง ดอกสีส้มถึงสีเลือดหมู ผลแบบผลแห้งแตกแนวเดียว ตั้งตรง เมล็ดสีน้ำตาล รูปทรงรี เป็นสัน มีจำนวนมาก

ตีนตุ๊กแกชนิดนี้เป็นไม้ล้มลุก ลำต้นเดี่ยว คล้ายทรงกระบอก สูง ๖-๒๐ ซม. สีเขียวอ่อน มีลายสีน้ำตาลอมม่วง มีนวล บางครั้งออกหน่อที่โคน

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามหรือเป็นวงรอบ สีเขียวอมแดงถึงสีเขียวอมเทา มีจุดสีน้ำตาลอมแดง รูปขอบขนานแคบหรือกึ่งรูปทรงกระบอก กว้าง ๔-๖ มม. ยาว ๒.๕-๑๕ ซม. ปลายมน โคนรูปลิ่ม ขอบหยักซี่ฟัน ตามหยักมักมีต้นย่อยเป็นติ่งรูปช้อน แผ่นใบหนา อวบน้ำ เส้นกลางใบเป็นร่องทางด้านบน เส้นแขนงใบเห็นไม่ชัด ก้านใบกึ่งรูปทรงกระบอก

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงคล้ายช่อเชิงหลั่น ช่อย่อยแบบช่อกระจุก ออกตามปลายกิ่ง เส้นผ่านศูนย์กลาง ๖-๒๐ ซม. ช่อย่อยยาวได้ถึง ๔ ซม. ก้านดอกยาว ๐.๖-๓ ซม. ดอกห้อยลง ร่วงง่าย กลีบเลี้ยงสีเขียวอ่อน ยาว ๐.๗-๑.๖ ซม. โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว ๔-๖ มม. ปลายแยกเป็น ๔ แฉก แต่ละแฉกรูปสามเหลี่ยม ยาว ๐.๖-๑ ซม. ปลายเรียวแหลม ดอกสีส้มถึงสีเลือดหมู โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูประฆัง


ยาว ๒-๔ ซม. ปลายแยกเป็น ๔ แฉก แต่ละแฉกรูปไข่กลับ ยาว ๐.๗-๑.๒ ซม. ปลายมนหรือเป็นติ่งแหลมอ่อน เกสรเพศผู้ ๘ เกสร ติดในหลอดกลีบดอก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบหรือกึ่งใต้วงกลีบ มี ๑ ช่อง มีออวุลจำนวนมาก โคนรังไข่แคบและเรียวไปสู่ก้านยอดเกสรเพศเมีย ยอดเกสรเพศเมียเป็นกระจุก

 ผลแบบผลแห้งแตกแนวเดียว ตั้งตรง ออกผลครั้งเดียว เมล็ดสีน้ำตาล รูปทรงรี เป็นสัน มีจำนวนมาก

 ตีนตุ๊กแกชนิดนี้เป็นพรรณไม้ต่างประเทศ มีถิ่นกำเนิดในมาดากัสการ์ นำเข้ามาปลูกเป็นไม้ประดับในประเทศไทย ชอบขึ้นบนดินทรายและบนหิน ในต่างประเทศพบที่แอฟริกา หมู่เกาะแปซิฟิก และออสเตรเลีย

 ประโยชน์ ปลูกเป็นไม้ประดับสวยงามในสวน.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตีนตุ๊กแก ๑
ชื่อวิทยาศาสตร์
Bryophyllum delagoense (Eckl. et Zeyh.) Druce
ชื่อสกุล
Bryophyllum
คำระบุชนิด
delagoense
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Ecklon, Christian Friedrich (Frederik)
- Zeyher, Carl Ludwig Philip(p)
- Druce, George Claridge
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Ecklon, Christian Friedrich (Frederik) (1795-1868)
- Zeyher, Carl Ludwig Philip(p) (1799-1858)
- Druce, George Claridge (1850-1932)
ชื่ออื่น ๆ
เทียนเศรษฐี, มือต๊กโต (เชียงใหม่); ว่านต๊กโต (แม่ฮ่องสอน)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางสาววลัยพร วิศวชัยวัฒน์